Een handige slideshow met alle plaatjes kun je hier vinden (druk op F11 voor fullscreen). Een bericht achterlaten kan hier en mailen kan nog steeds via mail@eijkemans.com.

21 maart 2009
Toen ik in de Lonely Planet over de Katang-stam las was ik meteen verkocht. Het begon er al mee dat de Planet aangaf dat de Katang alleen met een speciale gids bezocht kunnen worden. Eentje die speciaal is opgeleid om om te gaan met groepen die de weg naar de moderne 'beschaving' nog niet helemaal gevonden hebben. De Katang wonen in het oosten van Laos, ten zuiden van Muang Phin, en houden er namelijk een vrij traditionele levenswijze op na. Er zijn er naar schatting nog ongeveer 80.000 en de meesten van hen wonen diep in het woud. Het zijn jagers en verzamelaars, en hebben rond hun dorpen ook akkers waarop ze voornamelijk rijst verbouwen om op die manier wat minder afhankelijk van het woud te zijn. De meeste Katang-dorpen beschikken nog niet over electriciteit. 'Primitiever' kun je het bijna niet krijgen. Genoeg ingrediënten dus om mijn eigen 'Groeten uit de Bush' te creëeren, want je kunt ze dus bezoeken.

De overheid heeft een speciaal programma opgezet waarin beperkte groepjes toeristen, na een korte cursus over de gewoontes en gebruiken van de Katang, enkele dorpen kunnen bezoeken en daar kunnen overnachten. Gewoon bij de de mensen thuis. Met instemming van de bewoners die de helft van het te betalen geld krijgen. Het ontvangen van de toeristen gebeurt elke keer in een ander huis zodat de druk verdeeld wordt over meerdere families. Naast de gids van de overheid krijg je ook twee Katang-gidsen mee die ervoor zorgen dat je heelhuids het woud doorkomt, want om het dichtsbijzijnde dorp te bereiken moet je eerst een halve dag door de jungle ploeteren. En dat de vertaling van de gids van Engels naar Lao verder wordt omgezet van Lao naar Katang.

Kathan Lizard

De korte cursus die je voor vertrek krijgt is overigens wel nodig. De Katang zijn namelijk geen boeddhisten, zoals het overgrote deel van de Laotianen, maar animisten. Ze geloven dat er geesten schuilen in onder andere de rijst, het huis en op verschillende plekken buiten. Die geesten moet je dus niet boos maken. En als toerist maak je daar wel grote kans op. Met grote gevolgen. Bij kleine overtredingen moet er een kip worden geslacht om de geesten weer rustig te krijgen. Grotere vergrijpen vragen om het hoofd van de buffel. En dus krijg je een hele waslijst met regeltjes mee om te veestapel niet al teveel te reduceren. Zo mag je niet met je voeten naar een muur slapen, slapen mannen en vrouwen gescheiden en mag je in huis niet in je handen klappen. Vanuit de overheid waren daar voor mij en de Zwitser die met mij meereisde nog vele regels aan toegevoegd om te voorkomen dat onze impact op de stam te groot zou zijn. En zonder uitzondering waren die allemaal logisch. Ik bedoel, ik kan nog steeds niet begrijpen dat mensen (goedbedoeld overigens) snoep en pennen uitdelen aan kleine kinderen in ontwikkelingslanden, zonder zich te realiseren dat ze daarmee alleen maar de neiging tot bedelen in de hand werken.

Girl with rice baskets

Hoe kostbaar de veestapel is werd me duidelijk toen ik hoorde dat tot halverwege de jaren negentig de (nog levende) babies van overleden moeders werden meebegraven. Vanuit ons perspectief barbaars. Vanuit het perspectief van de Katang essentieel. Een dode moeder betekent namelijk per definitie een dode baby omdat deze niet meer gevoed kan worden. En een baby die enkele weken na de moeder sterft betekent een extra offer aan de geesten, en dat betekent dat er minder vee over is voor de rest van de familie om te overleven. De noodzaak om continue je eigen perspectief te verlaten en het andere perspectief te zoeken bleek een continue activiteit te zijn tijdens mijn bezoek aan de Katang.

Zo vroeg ik op een gegeven moment aan de gastheer of hij nog dromen had, iets dat hij graag nog zou willen. Het antwoord daarop was simpel: "Ik wil graag electriciteit." Met electriciteit kon hij namelijk drankjes koel houden die hij vervolgens weer aan zijn mede-dorpsbewoners kon verkopen. En met dat geld kon hij dan weer een brommer kopen zodat hij niet elke dag twee uur naar zijn akker hoeft te lopen. Een makkelijker leven, daar gaat het hem om. Wat ze met de typisch moderne uitwassen die dan ook naar binnen worden gebracht, zoals bijvoorbeeld obesitas en onthechte samenlevingen, weten ze begrijpelijkerwijs nog niet. Want op mijn vraag hoe ze daar dan mee om willen gaan kwam het antwoord: "Wat een moeilijke vragen, ik wil gewoon electriciteit." En wie gaat hem daarin ongelijk geven?

Running to momma

Helemaal interessant werd het toen ik vertelde dat wij in onze samenleving zoiets hebben als 'depressiviteit' en 'zelfmoord'. Het kostte even wat moeite om dat laatste vertaald te krijgen, want het woord lijkt in hun taal helemaal niet te bestaan en moest dus beschreven worden. Ik werd dan ook met grote ogen aangekeken. Het hele begrip van jezelf doodmaken omdat je het leven niet meer aankan is deze mensen volledig vreemd. Wellicht helpt het om suicidale mensen hier eens een weekje te laten meelopen?

De Katang staan niet met hun beide voeten op de aarde, ze staan met beide voeten in de aarde. En dat maakt dat er binnen het dorp een hechte sociale band is. Iedereen past op elkaars kinderen en voor het bij elkaar buurten hoef je niet weken van tevoren een afspraak in de agenda te plannen. Nee, men loopt hier gewoon bij elkaar binnen voor een bezoekje, en dus zitten er steeds groepjes mensen met elkaar de praten, te roken, te lachen en het laatste nieuws te bespreken. Terwijl de kindertjes samen buiten spelen, met speelgoed dat uit de natuur geplukt is of dat van weggegooid plastic is gemaakt. Simpeler kan het bijna niet, maar het plezier is er zeker niet minder om.

Grandma smoking her pipe

's Avonds werd er een baci-ceremonie gehouden. Daarbij worden er verschillende offers aan de geesten gedaan om ervoor te zorgen dat die toeristen op hun reis beschermd zouden zijn. Naast dat het natuurlijk voor de Katang een goede gelegenheid was om de Lao Lao-fles eens even goed om te keren. Een groot deel van het dorp (zo'n zeventig man) was uitgelopen om bij de ceremonie aanwezig te zijn. De dorpsoudste leidde de ceremonie en bond een kluwen touw om mijn pols en sprak enkele bezwerende formules uit. Daarna werd er een geplukte en gekookte kip de circel binnengedragen. Echt smakelijk zag dat er niet uit en ik was allang blij dat deze kip na tien minuten weer werd weggedragen. "Gelukkig hebben de geesten ook honger", dacht ik nog. Er werd driftig uitgeschonken en na wat rondjes drank begonnen de Katang zowaar te zingen en te klappen (buitenshuis!). De kip werd ook weer binnengedragen, maar ditmaal helaas in handzame party-size stukjes. Al met al was het een gezellige boel. Alhoewel ik mij op een gegeven moment wel realiseerde dat het niet zo heel lang meer gaat duren voordat dit soort traditionele gebruiken er niet meer zijn en ook de Katang zijn opgenomen in de homogene blob die we beschaving noemen. Enfin, ik ben blij dat ik er nu bij heb mogen zijn en niet op het moment dat ik bejaard en de Katang als stam verdwenen zijn.

Red ants can be found anywhere within Katang-territory

En zo heb ik in de periode dat ik bij de Katang was twee dorpen bezocht. De gidsen waren absoluut onmisbaar omdat we kilometers door het woud moesten ploeteren om ergens te komen. Ook al was er geen pad te bekennen, ze konden zelfs in dikke begroeiing de weg vinden. Deze spoorzoekers hebben daarnaast een goed oog voor de beestjes in het bos. Vaak moest ik het laten afweten als zij weer iets aanwezen, of had ik minimaal een minuut nodig om de desbetreffende hagedis, vogel of insect zelf te zien. Op een gegeven moment liep zelfs één van de gidsen dieper het woud om er na twee minuten uit te komen met een leguaan van anderhalve meter lang. Normaal verdwijnt zoiets overigens in de stoofpot maar blijkbaar waren de maagjes al goed gevuld met voedsel dat van de toeristendollars was gekocht.

Ook waren er nog veel onontplofte clusterbommen te vinden uit de tijd van de Amerikaanse Oorlog. De Katang verzamelen ze op centrale plekken zodat deze bommen onschadelijk gemaakt kunnen worden voordat er dodelijke slachtoffers (nog steeds zo'n honderd per jaar, waarvan de helft kinderen) vallen. En alhoewel er vele NGO's actief zijn om de munitie te ruimen ligt er nog zoveel dat dat nog heel lang gaat duren.

Al met al was deze logeerpartij een interessante ervaring. Wat ik het meest gewaardeerd heb is om te zien op welke manier de Katang met elkaar opgingen. Zo vriendelijk, zo open en zo elkaar steunend. Wat dat betreft zijn we in grote delen van onze samenleving in de loop der tijd toch wat kwijtgeraakt. Ondanks het comfort dat we hebben en die de Katang dan weer graag zouden hebben. Zeker voor herhaling vatbaar dus, zo'n logeerpartij!

Groet!
Paul

Volgende keer: Viêt Nam

Vorige keer: Langzaamaan in Laos

A Katang-guide smoking a jungle-cigarette while cutting up a plant	The Martians have landed!	Eye-to-eye with wildlife

Red ants can also be found anywhere on your body	The small Red Kaphom lizard	Abundant pigs in the village

Typical Katang family in their house on stilts	Children playing games with little stones	Happy with the simplest of toys

Playing the kaen, a traditional flute	Not enough to eat for everyone	Weaving traditional fabrics

Exploring the world. With a bell on the ankle, though.	Mom is working on the rice

Helping mom with cleaning the rice	Done with the hard work	Carrying the rice to the storage

Removing what can't be eaten	At school	A girl near her house

The Katang put the bones of their deceased in open coffins	Unexploded Ordinance from the American War still kills about a hundred people per year, mostly children	Traversing the river in a motorized canoe to leave Katang-territory